Малагар һара
Чигчи. Амар мэндүүд, хүбүүд-басагадууд! Амар мэндүүд, үхибүүд! Привет-привет, ребята! Здравствуйте, уважаемый учитель Гүүглэй ахатан! Сайн байнуу та!
Гүүглэй. Амар мэндүү, минии дүү! Сайн байнуу, эрхим хүндэтэ радио сонсогшод, радиошагнагшад, радио дуулагшад! Добрый день или утро, а может и вечер добрый! Прошу обратить внимание наших младших товарищей, которые может стали активными слушателями нашей передачи! Мы тут с моим замечательным другом Чигчи говорим на разные темы, говорим на русском и бурятском языках. Чигчи нам рассказывает увлекательные истории про свою младшую сестренку Наран-Гэрэл, которая каждую ночь во сне встречается с бабушкой Дэр-Дэрээхэн.
Чигчи. Би худалаар хэлэнэгүйб! Наран-Гэрэл дүүмни үнэн дээрээ зүүдэн соогоо Дэр-Дэрээхэн хүгшэнтэй уулзажа, олон һонин юумэ һанаан соогоо һанажа шагтагалжа, үглөө һэримсээрээ намда дуулгажа үгэдэг. Это правда! Честное причестное слово! А вам, ребята, сняться вещие сны? Или сказочные, волшебные, фантастические сны?
Гүүглэй. Хүн бүхэн зүүдэлдэг юм ааб даа. Зүүдэ харадаггүй хүн бии гэжэ дуулагүйб. Амитадшье зүүдэ харадаг.
Чигчи. Животные тоже видят сны? А, точно! Я вспомнил! Манай пудель Шарлуу гэжэ нэрэтэй нохой зүүдэлдэг. Унтаридаа хэбтэтэрээ зүүдэн соогоо гүйдэг. Дүрбэн хүлнүүдынь хии сохижо, энеэдэһэ хүрэмөөр хүлэг морин шэнги оодордог. Үшөө тиигээд, – аууу-аууу! – гэжэ байжа улиха аягуй шангаар! Жесть! Кошмарик! Что она может видеть во сне, интересно бы узнать.
Гүүглэй. Элдэб юумэ хаража зүүдэлдэг байгаа юм хаш. Амтатай эдеэн, яһа мүлжэжэ байһанаа, бүмбэгэ буляалдажа, нүхэр нохойнуудтаяа урилдаа-догоняшки наадажа зүүдэлнэ гү.
Чигчи. Или как-будто за ней гонятся волки! Она бежит во всю прыть от них! Бежит-бежит-бежит, а ноги не бегут! И она от ужаса воет! Аууу-ауууу! Хүлнүүдни эзэгүй болошонхой юумэд! Гүйнэ-оодорно! Хойноһоонь арзагар хурса һоёотой шононууд! Аррр-аррр! Эдихэм! Барихам! Хазахам! Аррр-аррр! Амтатай нохой! Амтатай нохойн эльгэн! Амтатай нохойн почки! Ребрышки! Аррр-аррр! – Тиихэдэнь, манай пудель Шарлуу, – Ай-ай-ай! Барихань! Эдихэнь! Хазахань! Залдихань! Эльгэ-бөөриием эдихэнь! Ау!!! Ау!!! Спасите! Помогите! – хүл гараараа татаганана- паттаганана, һарпаганажа-парпаганажа, гүйбэ гээшэ хии агаар худхажа-самаржа. Я даже на телефон успел заснять! Вот была комедия!
Гүүглэй. Но для твоего пуделя совсем не комедия, однако. Чигчи, шимни нохойнгоо зүүдэн тухай маанадтаа нэгэ сүлөөтэй сагта, «минии нохойн зүүдэн» гэжэ сэдэб зохёожо дамжулга хүүжэбди.
Чигчи. О, кей, багша! Тему отдельную придумаю. Понял. А сейчас очень интересная история для вас. Её рассказала бабушка Дэр-Дэрээхэн моей сестрёнке Нарн-Гэрэл. Мүнөө тандаа Наран-Гэрэлэй хөөрэжэ үгэһэн ушар танда бария. Дэр-Дэрээхэн хүгшэнэй хөөрөөн. Шагнагты.
Урдын урда сагта
Уужам дэлгэр нютагта
Үбэлэй һүниин утада
Утын замда ябаһан хүн
Уһа абахаяа худагһаа
Худаг руу тонгойходонь,
Харан гэһээнь, тэндэнь
Һара малайжа байба ха.
«Халаг даа, һара яагаад
Худаг руу унашоо юм бэ?
Хайшан гэжэ тэрэниие
Худагһаань гаргахам гээшэб?» – гээд,
Хулһан аргамжада дэгээ уяад,
Хүсэлэн татажа тухашарба.
Гэнтэ аргамжань таһаржа,
Гэдэргээ тэрэ тарайшаба.
Һэгээ ороод харахадань,
Һара огторгойдоо ялайна.
«Минии унаһан яахаб даа,
Малагар һарыел абарааб даа», – гээд,
Тэнэг хүн маһайба,
Тэһэ биса баярлаба. (Санжай-Ханда Дармаевагай шүлэгһөө уншабаб)
Ха-ха-ха-ха! Ойлгоо гут, багша?!
Гүүглэй. Би ойлгооб. Ши тиихэдээ үхибүүдтэ ойлгуулжа үгыш юу хөөрэһэнөө.
Чигчи. А что тут непонятного?!
Гүүглэй. Многие ребята может, не поняли. Надо объяснить, перевод сделать. Всем же хочется вместе с тобой посмеяться. Тиимэ бэзэ.
Чигчи. А, ну да. Может быть. Короче, история такая. Давным-давно это было. Шел себе в зимнюю темную ночь по дороге путник.
Урдын урда сагта
Уужам дэлгэр нютагта
Үбэлэй һүниин утада
Утын замда ябаһан хүн
И тут, бац! Колодец. Решил он утолить жажду. Заглянул он туда в колодец, а там луна бедная плещется, не может выбраться, плачет.
Уһа абахаяа худагһаа
Худаг руу тонгойходонь,
Харан гэһээнь, тэндэнь
Һара малайжа байба ха.
Гүүглэй. Чигчи, дай-ка, я продолжу рассказ. Подумал сердобольный наш путник, как же вызволить упавшую луну из колодца.
Хайшан гэжэ тэрэниие
Худагһаань гаргахам гээшэб?” – Повязал вокруг пояса веревку и спустился на дно колодца, чтобы вызволить бедняжку луну.
Хулһан аргамжада дэгээ уяад,
Хүсэлэн татажа тухашарба.
Чигчи. Дальше я продолжу историю. Вот тут как на этом самом месте нашего рассказа, веревка путника - Хряс! Порвалась! И путник наш вниз головой прямо на самое дно колодца – Шмяк!
Гэнтэ аргамжань таһаржа,
Гэдэргээ тэрэ тарайшаба.
И что же ему делать? Стоит, бедняжка, мокрый, как курица, смотрит вверх колодца. А там!!! Луна на небо вернулась!
Һэгээ ороод харахадань,
Һара огторгойдоо ялайна.
Не беда, что сорвался в колодец. Зато луну я вернул на прежнее место, на небо! Радости полные штанишки!
«Минии унаһан яахаб даа,
Малагар һарыел абарааб даа», – гээд,
Тэнэг хүн маһайба,
Тэһэ биса баярлаба.
Вот такую историю рассказала мне сестренка Наран-Гэрэл. А ей во сне поведала бабулька Дэр-Дэрээхэн. Смешная история?
Гүүглэй. Полезная история. Тэнэг хүнэй ябадал һажаажа бү ябая, нүхэд. Ну ребятки, давайте помашем друг другу ручками. Үхибүүд, уулзатараа, баяртай!
Чигчи. А мне история понравилась. Смелый путник! Настоящий герой! Луну спас! Хүбүүд-басагад, уулзахабди, баяртай!
Гараhан дамжулганууд
Гараhан дамжулганууд