«Шууялдая буряадаараа» хори аялгаар
Ород Уласта ажаһуудаг арадуудай эдеэ хоол тухай “Шууялдая буряадаараа” гэһэн дамжуулга Юрэнхылэгшын соёлой үүсхэлнүүдэй грантын туһаламжаар Буряад ФМ радио, ВАРК хоёр хамтаран бүтээбэ.
ОСЕТИНГУУДЫ ПИРОГ
Чигчи. Салам! Байрай! Дае бон хорз, эрхим хүндэтэ радио-шагнагшад! Байрай, хүбүүд-хүүхэд! Дае бон хорз, хүндэтэ Гүүглэй багша!
Гүүглэй. Дае бон хорз, миний бэрхэ шаби Чигчи! Дае райсом хорз, хүндэтэ радио-сонсогшод! Миний жаахан шаби Чигчи таниигаа, хүндэтэ радиошагнагшадаа осетин хэлээр мэндэшэлбэ гээшэ! Мэндэ-э – САЛАМ! БАЙРАЙ – САЙН БАЙНУУ! ДАЕ БОН ХОРЗ – ҮДЭРЭЙ МЭНДЭ! ДАЕ РАЙСОМ ХОРЗ – ҮГЛӨӨНЭЙ МЭНДЭ!
Чигчи. КУЫД ДА, хүндэтэ багша?
Гүүглэй. Танай һонин, багша – гэжэ Чигчи намһаа асуужа байна. ИТАГ ХОРЖ, Чигчи!
Чигчи. Отлично, – гэжэ харюусаа, багша.
Гүүглэй. ДОНЫ АРАХАН ДА ЦАРД, Чигчихэн!
Чигчи. Ээээ, юун гээбта, багша?
Гүүглэй. ПУСТЬ ОБИЛЬНА БУДЕТ ВОДОЙ ТВОЯ ЖИЗНЬ – гэжэ юрөөгөөб шамда.
Чигчи. А, болтогой, багша!
Гүүглэй. Осетингүүдэй юрөөл-тост нэгэ минутын тост бэшэ юм. Осетин хүн осетингүүдэй түрэ хуримда гү, али ямаршьеб баярай юбилейдэ үдэрэй гурбан сагта эхилээ һаа, оройн юһэн сагта дүүргэдэг.
Чигчи. Ямар зоболонтой юм. Хүнүүд теэд тэды саг соо шагнажал һуухаб? Эдеэлэншьегүй?
Гүүглэй. Һуужал байха. Һэмээхэнээр эдеэлжэ һууха, но тост тогтоожо байһан юрөөлшэниие ни в коем случае тогтоожо болохогүй. Грех!
Чигчи. Остоолой халуун эдеэ хоолынь хүршэнэ ааб даа аяар таба- зургаан саг соо.
Гүүглэй. Нэгэтэ Москва хотодо Вахтанговска театрта спектакль хаража һуугаа бэлэйб. Хажуудам гэнтэ харан гэхэдэм, Валерий Газзаев һуужа һуугаа. Евгений Вахтангов гэжэ осетин хүн байгаа, театрай режиссер. Москвагай театрта зуун жэлэй саана хүдэлдэг байгаа юм. Һүүлдэнь олон жэл соо хүдэлжэ байһан театрынь нэрыень абаа юм.
Чигчи. Бурхандаа ябашаһанайнь һүүлдэ гү?
Гүүглэй. Аһаа.
Чигчи. А, Валерий Газзаев гээшэтнай хэн хүн бэ? Артист гү?
Гүүглэй. Валерий Газзаев – футболист, манай сборнын тренер. Газзаев хэлэбэ: “ Гүүглэй Мэргэныч, танаа осетин ресторанда уринабди. Тэндэ юбилей болохонь, ” - гэбэ. Тиигээд ута лимузинда һуулгажа намайе ресторан абаашаба. Хажуудам һуугаад намайе тохоногоороо хадхажа хэлэнэ: “. . . таанад, буряадууд, футбол наадажа шадахагүйшье һаа, зато бууза амтатайгаар хэдэгта. Танай буряад барилдаашад аймшагтай бүхэнүүд! “– гэжэ хэлээд, гарыем шангаар һэжэржэ баряа бэлэй.
Чигчи. Манай бууза эдижэ үзөө гээшэ гү?
Гүүглэй. Үзөө, конечно! А үшөө зүүн хажуудам Валерий Гергиев һуужа байгаа.
Чигчи. Хэн хүн гээшэб? Би танихагүйб!
Гүүглэй. Мариинскэ оперно театрай ахамад дирижер! Бүхы дэлхэй Гергиевые мэдэхэ, кроме Чигчи! Гергиев гэжэ хүниие мэдэхэгүй хүн бии юм байна энэ дэлхэй дээрэ.
Чигчи. Мүнөө мэдэхэ болооб. Ямараб даа Маринын театрай ахамад дирижер.
Гүүглэй. Маринын бэшэ, Мариинскэ театрай.
Чигчи. Но, Маринынскэ театрай. Тиигээд Гергиев яагааб, таниие таниха байгаа гү?
Гүүглэй. Миний һайн танил. Үшөө залуудаа Валерэтэй хоюулан нэгэ общага соо байдаг байгаабди, нэгэ үрөөн соо. Валерэмни үзэлэй залхуу, унтаха дуратай, эдеэ хоол бэлдэжэ шадахагүй. Бинь хара үүрээр бодожо гимнастика хэхэб, эдеэ хоол бэлдэхэб, номуудаа уншахаб. Валера хурхиржа хэбтэхэ. Бинь, - Валерка, бодо, занятидаа хойнтохомной, – гэжэ һэреэхэб. Валерка урдаһаам, - Гүүглик, остань, яба занятидаа. Би симфони зохёожо хэбтэнэб! – гэжэ хэлээд, хүнжэл дороо бухажа унташаха. Вот тиимэ хүн байгаа юм. Залуу байгаалди даа, толховаа үгынүүд. Мүнөө харыш, хэн болоод ябанаб. Бүхы дэлхэйдэ мэдээжэ худрук, дирижер, маэстро! Валера бидэ хоёршни хамта һуугаад лэ, нэгэ-нэгэ бутылка боржоми уугаад лэ дуугаа дулалдаабди!
https://web. ligaudio. ru/mp3/%D0%BE%D1%81%D0%B5%D1%82%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5%20%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B5
Чепена. Осетинская народная песня
Чигчи. Теэд тэрэ юбилей дээрэ таниие таняа гү? Гергиев Валерий!
Гүүглэй. Таняаб даа. Һуужа, залуу наһаяа һанаабди даа, энеэлдээбди. Валерамни. . . Ой, Валерий Абисалович Гергиев маэстро, намда хэлэнэ: “ Гүүглэй Мэргэныч, бишни буряад хэлэ мартаагүйб. Шимни намайе общага соо хамта байхадаа, буряад хэлэндэ һургаа бэлэйш. Таанадтаа, буряад арад зондо иимэ юрөөл-тост тогтоохыем зүбшөөгыш. ” – !Зүбшөөнэб, хайрата миний студенческэ друг, Валерий Абисалович, ” - гэбэб. Гергиев намда: “ Зай, Гүүгэл Мэргэныч, болииш даа всяка церемони! Абисалыч-Мабисалыч! Миин, как раньше, хэлыш, Валерка гээд! Вообщем, хайрата миний буряад-арад зон, тандаа би ехэ дуратайб. Хаанашье ябаа һаа, таанадаа һанажа ябадагби, буряад зон нээрээ талантлива зон байна даа. Буряад арадай дунда хэды олон гениальна дуушад, композитарнууд гараа гээшэб! Галина Шойдагбаева! Дугаржаб Дашиев! Ким Базарсадаев! Лхасаран Линховоин! Ольга Аюрова! Валентина Цыдыпова! Композиторнууд Анатолий Андреев! Дандар Аюшеев! Жигмит Батуев! Найдан Дамиранов! Юрий Эрдынеев! Сергей Манжигеев! Чингис Павлов! Бау Ямпилов! Базыр Цырендашиев!
Чигчи. Гергиев манай дуушадые, композиторнуудые бултыень мэдэхэ байгаа гү?
Гүүглэй. Бултыень мэдэхэ, бултантайнь танил байгаа юм. Тиижэ байтараа хэлэжэрхибэ, - Гүүглик, мэдэхэгши, бишни үшөө научился печь наши осетинские пироги. Хочешь, дам свой рецепт! – гэхэдэнь, бинь, - конечно, давай! - гэбэб.
Чигчи. Үгөө гү?
Гүүглэй. Үгөө.
Чигчи. Үгы теэд тэрэ рецептээрнь мүнөө хэжэ туршаел, багша!
Гүүглэй. Зай, туршая. Осетин пирог от Гергиева гээшэш не хухры мухры байха. Иимэ ингредиентнүүд хэрэгтэй: пшеничнэ мука- талхан – 280 грамм, кефир – 100 мл, һү – 50 мл, үндэгэ – 1 штук, растительна тоһо – 1 томо халбага, зөөхэй – 1 томо халбага, хуурай дрожжи – хахад сайн халбага, саахар – хахад сайн халбага, дабһан – хахад сайн халбага.
Чигчи. Зай, ойлгооб. По списку мүнөө остоол дээрэ бэлдэхэм.
Гүүглэй. Начинка гэжэ самое главное. Начинкада фарш – 400 грамм. Һонгино – 1 штук, чеснок – 2 шүдэн, хмели-сунели – хахад сайн халбага, паприка – хахад грамм, хара перец, дабһан.
Чигчи. Шкаф соомнай папарика, шмели-шмели үгы байна. Тиимэ нэрэнүүдые дуулаашьегүйб вообще! Тэрэтнай юун юм? Папарика гээшэтнай? Шмели-шмели гээшэтнай юун юмэ? Ногоо гү, жэмэс гү?
Гүүглэй. Паприка гээшэш – перец. Шмели-шмелишни хмели-сунели юм. Приправа.
Чигчи. Зай, мүнөө сразу понятно болошобо. Холодильниг соогоо харае. Олооб! Байна. Папарика. Шмели-шмелитнай.
Гүүглэй. Отлично. Зай, эхилэе. Дулаан һүн соо саахараа хэжэ, үшөө дээрэһээнь дрожжи адхажа худхаад, нэгэ жаа байлгагты. Дээрэнь пүмпэгэр пышнэ малгай бии болошохо.
Чигчи. О, дээшээ бодожо байна! Пышнэ шапочка.
Гүүглэй. Томо мискэ соо кефир, зөөхэй, үндэгэ, дабһа хуу худхаад, мука руугаа адхажа хээд, талхаяа зууража эхилэгты. Зуураһан талхаяа бүмбылгэжэ монсогор болгоод, растительна тоһоороо түрхижэ мискэ руугаа хэжэрхигты, дээрэһээнь аршуулаараа хаажа, бөөгнэжэ нэгэ саг соо амаруулагты. Талхамнай бодожо эхилхэ.
Чигчи. О, ниче себе, ямар түргөөр бодожо, пүмпыжэ эхилбэ гээшэб!
Гүүглэй. В три раза томо болошохо. Бү гайхаарайш. Зай, тиигээд, начинкаяа хэжэ эхилэе. Фарш үхэрэй мяханай, гахайншье, хонинойшье болохо, ямар байнаб.
Чигчи. Үхэрэй байна. Говядинай мяхан! Багша, үхэрэй мяхые юундэ ГОВЯДИНА гэжэ хэлэдэг юм? Үхэрнүүд жадинанууд юм гү? Жадина, говядинанууд? Хомхойнууд гү?
Гүүглэй. Хуушан славян хэлэн дээрэ малнуудай мяха ГОВЯДО гэжэ нэрлэдэг байгаа юм. Тиимэһээ мүнөө ГОВЯДИНА – малай мяха гэжэ хэлэнэбди.
Чигчи. А, тиимэ гү! Би оройдоошье мэдэхэгүй байгаалби. Жадина-говядина гэжэ үгэһөө гараа гэжэ һанадаг байгааб. Теперь умный болооб. Мэдэдэг болооб. Больше тиимэ глупа асуудал асуухаяа болёоб.
Гүүглэй. Понятно. Зай, жадина-говядинай мяхаяа фаршадлаад, һонгино хэршэжэ, чеснок сабшажа пресс доро нюхажа гаргаад, перец, специтэйнь фарш соого хэжэ улаан гараараа фааршаяа худхажа абаад. . .
Чигчи. Стоп! Бү яарагты, шеф! Так, специ нэмээб, фарш соогоо хээб, перец, һонгино, бултыень худхажархиха. Все, дальше поехали, багша!
Гүүглэй. Едем саашаа. Талхаяа абаад, хоёр болгожо хубаагаад, хоюулайень раскатать болгожо хабтайлгаад, дундань начинкаяа обоолжорхие. Зай, энэ обоолоотой начинкатай талхаяа бууза шэнги бөөгнэжэ, орой дээрэнь яг бууза шэмхэжэ байһан шэнги шэмхэжэ абаад, скалкаараа хабтайлгажа, аятайханаар жэгдэ хэмжээгээр түхэреэлжэ лепешка хэгты. Тиигэжэ ерээд тэг дундань нүхэн соологты. Пар гарахын түлөө нүхэн хэдэг юм. Зай, тиигээд, хутагаа гартаа барижа тэрэ нүхэнһөө найман зүг тээшэнь наранай элшэ мэтэ хутагаараа даража зурлаануудые татагты.
Чигчи. Ой, харыт, ямар гоё наран шэнги түб-түхэреэн пирог болошобо! Сливочно тоһоор түрхижэрхихэм гү?
Гүүглэй. Во-во, зүб. Миний лучший помошник, поваренок высшего класса, как всегда на своем посту байна! Түрхижэрхи гамнангүй тоһоороо. Нүгөө эжэлыень баһал дууряажа хэгты. Хоёр лепешкоео дабхасуулжа табяад, тоһоороо түрхижэ ерээд, духовко руугаа хэжэ 10-15 минут барихабди.
Чигчи. Багша, ямар гоё пирог болоо гээшэб. Таамнай ёһотой мастер байнат.
Гүүглэй. Зай, пирогной боложо, баригдажа байг. Битнай танда осетин арадай мэдээжэ поэт, уран зурааша, просветитель Коста Хетагуровай шүлэг уншаад үгэһүү!
Чигчи. С удоволствием шагнажа һуухам. Тем более, амтатай душистэ пирогнай болохоо байна!
Гүүглэй. Коста Хетагуров – яруу найрагша, поэт, уран зурааша, просветитель.
Уалзаг.
Мит тайы, их сайы,
Фахулон ис захх.
Йа цагат фазайнад,
Йа хуссар фацаах.
Йа фадыл наэ хаадыл
Фахацыд сыфтар,
На хуымта кандтыта,
На ласан цыфдар.
Весна. Хабар.
Снег тает, проталин
Уж много кругом…
Вот склоны зеленым
Покрылись ковром.
Живою листовю
Деревья блестят,
За нивой, в обрывах
Потоки шумят!
Чигчи. Хабар-зунай саг эхилшэбэ! Наран шаража, ногоон ургажа, ой модон ногооржо, эрбээхэйнүүд ниидэжэ, хүхы шубуун донгодожо, зунай сагнай ерэбэ!
Гүүглэй. Пирогнай готово! Гаргая!
Чигчи. Хүндэтэ радиошагнагшад, осетин пирогнай бэлэн болоо! Ерыт манайда түргөөр!
Гүүглэй. Хүндэтэ радиошагнагшад, осетин арадай пирогой рецепт от маэстро Гергиева таанадые угтан хүлеэжэ байна. Хамта сугтаа сугларжа шууялдая, шашалдая, осетин дуунуудые дуулалдажа жаргая, осетин юрөөлнүүдые түүрээе! Саяан уулын сарьдагнуудай хайлатар зугаалдажа һууя, үргэн ехэ нуурай хататар дуугаа дуулая!
Чигчи. Осетин пирог эдие! Приятного амтатита!
Дамжуулга бэлдэгшэд:
Зохёон найруулагша – Хүүхэлдэйн «Үльгэр» театрай уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ Жалцанов Эрдэни
Чигчи – “Үльгэр” театрай зүжэгшэн Рабданов Даша
Гүүглэй Мэргэн – Буряад театрай зүжэгшэн Солбон Субботин
Абяа найруулагша – Юмов Булат
Гараhан дамжуулганууд
Гараhан дамжуулганууд