Санжай-Ханда Дармаевагай шүлэг
Чигчи. Амар мэндүүд, басагад-хүбүүд! Амар мэндүүд, нютаг дайдын ажалша хүнүүд! Гол-горхонууд! Хада-ууланууд! Хүбшэ-тайга, намаг-нуга, үндэр оръел бурхадууд! Вот она, моя прекрасная родина! Край моих предков! Самая красивая, самая чистая, самая добрая, самая зелёная моя Бурятия! Буряад-монгол үлгы нютагни, ямаршье һайхан гээшэбши даа! Ямаршье уужам, ногоон, сэнхир, хизааргуй тала-дайдаараа баян дардам! Привет всем ребятам, девчонкам и мальчишкам! Сайн байн уу, Гүүглэй Мэргэн багша! Мой мудрый учитель Гүүглэй, здравствуйте!
Гүүглэй. Сайн байн уу, Чигчи! Амар мэндэ, эрхим хүндэтэ радиосонсогшод, радио дуулагшад, радио шагнагшад! Чигчи дүүмни ямар гоёор нютаг тухай юрөөл тогтоожо байна гээшэбши, бэрхэш даа, хүбүүхэн! Мүнөөдэр Дэр-Дэрээхэн хүгшэн зүүдэндэмни үзэгдэбэ гээшэ. Иимэ захяа намда дамжуулаба. Шагнаарайт.
Үүрэй толон гэгээрнэ.
Шүүдэр бороо намирна.
Үлгэн дэлхэйн наран
Сэлгеэ дайдым гэрэлтүүлнэ.
Үдын наран гамгүйгөөр,
Үлгэн дэлхэйе шарана.
Үнгэтэ дэлхэйн нюруугай
Үнгынь хубируулан галдана.
Гол горходнай шэргэжэ,
Урасхал һабаяа мартанхай.
Ган гасуурта хатажа,
Үргэн таламнай хагдаранхай.
Халуун наранда хахарһан
Хара элһэн гүбээнүүд,
Шанга наранда шатаһан
Шэмэ, шүүһэгүй сагдуулханууд.
Чигчи. Ой, Гүүглэй багша, это Вы о чем говорите? О том, что природа гибнет?! Земля под жарким солнцем сохнет, реки умирают?!
Гүүглэй.
Хада, гүбээнүүд хооһоржо,
Хюрөөдэ орожо хосорһон
Хооһон, мухар түгсэгүүдээ
Халзан үбэртөө бөөмэйлнэ.
Чигчи. На прошлой неделе мы с папой были в нашем лесу. Там везде слышатся звуки бензопилы. Наш лес опустел. Стал лысым. Кругом одни пенечки остались. Страшная картина.
Гүүглэй.
Үлгэн дэлхэймнай иигээд лэ
Үдэрһөө үдэртэ байхань гү?
Сансарын мүнхэ эрьеэндэ
Сагаа баран ниидэхэнь гү?
Үлгэн дэлхэйн нюрууһаа
Үгырэн хатаһан мүрэнүүд,
Уняар түймэртэ галдуулһан
Үргэн нэлэнхы тайганууд.
Чигчи. Вот точно такая картина у нас в деревне. Раньше у нас рядом с домом земляника росла. Гүлзээргэнэ эдидэг һэмди гэрһээ холо гарангүй. Хоёр алхам хээд лэ түүхэш. Ямар гоё саг байгааб даа.
Гүүглэй.
Хүн түрэлтэн, ши,
Хэзээ сагта зогсохобши?
Хүхэ замби – үлгыгөө
Хэзээ энхэрэн харахабши?
Үлгэн дэлхэй үлгымнай
Үдэрһөө үдэртэ хохидоно.
Энхэ эхэ газарнай
Элһэн губида дарагдана.
Чигчи.
Хүн, ши, халта тогтыш!
Хойшоо эрьежэ харыш,
Үри хүүгэдтээ, ашанартаа
Үлээжэ юу орхихобши?
Үндэр дээдын бодолтой һэнши,
Үльгэртэ дууһан этигэдэг һэнши,
Үргэн дэлюун нютагаа, ши,
Үнгын сэсэгүүдээр гоёодог һэнши.
Гүүглэй.
Үүлэгүй сэнхир огторгой дорошни
Үндэр наран туяараг лэ,
Үлзы жаргалай, баярай дуун
Үргэлжэ хододоо зэдэлэг лэ!
Тайга хүдөө нютагтамнай
Тарган малнууд бэлшэг лэ,
Трактор агтын аялга
Тоонто нютагтамнай шэнхинэг лэ!
Чигчи. Дедушка с бабушкой рассказывали, что раньше люди берегли природу. Тайга была густая. Много разных диких животных обитали в ней. Цвели сады. Дедушка всегда сердится и говорит, что мы оставим нашим детям и внукам. Голые сопки и высохшие реки?
Гүүглэй.
Үнжэгэн хабарай ургынууд
Үнгэтэн сэсэглээд һалбараг лэ.
Үглөөнэй шүүдэрэй дуһалаар
Ундалан таламнай һэргэг лэ!
Эжы, аба элинсэгнай
Эртэ урдын захяагаа
Энхэ холоһоо сахижа,
Эндэ, манда дамжуулаал.
Эхэ байгаали, дайдаяа
Энхэрэн гамнахы захяа һэн.
Эжы, аба, ахатанаа
Эльгэлэн хүндэлхы һургаа һэн.
Чигчи. Вот-вот, дедушка нам говорил, что наши предки нам завещали эту землю с его богатствами. А мы должны ее беречь и любить. Дедушка так говорил.
Гүүглэй.
Ашата байгаали эхэмнай
Анханһаа үнжэгэн, хэбэрэгхэн,
Алта мүнгэнһөө үнэтэй
Абаһаар олдохогүй зэндэмэнил!
Чигчи.
Хүн, ши, хүн ха юмши,
Хүсэтэйш, эрдэмтэйш, сэсэнши,
Хүхэ манхан дэлхэйгээ
Хамгаалан абарха шадалтайлши! (Санжай-Ханда Дармаева)
Я правду же сказал, багша!
Гүүглэй. Дэр-Дэрээхэн бабушка сказала эту правду. Только сам человек сможет спасти природу от гибели. Человек может все. И навредить, убить, уничтожить. Но человек может уберечь землю от беды, от гибели лесов, растений, животных.
Чигчи. Багша, би хүдөө нютагаа һанашабаб! Манай хүгшэн аба эжын түрэл нютаг гоё даа. Тойроод хада ууланууд! Зунай сагта хүхы шубуунай дуун сууряатадаг. Үглөөгүүр һэрихэдэш, амтатай боовын үнэр гэрээр дүүрэн! Батаганаанууд!
Гүүглэй. Гоё даа, хүдөө нютагнай! Гоё. Зай, үхибүүд, уулзахабди! Сэбэр агаараар анхилжа, алтан дайдаараа алхалжа, мүнхэ тэнгэриингээ доро жаргажа һууялдаа, нүхэдүүд! Баяртай!
Чигчи. Тиигэеэ, жаргая! Хүбүүд-басагад, уулзахабди, баяртай!
Гараhан дамжулганууд
Гараhан дамжулганууд