ОСЕТИН ЯСТАНЫ ПИРОГ

«Шууялцая буряасаараа» сартуул аялгаар
Олон ястаны эдиж уудаг хоол тухай “Шууялцая буряасаараа” гэсэн дамжуулга Орос Уласы Юрэнхылэгчийн соёлы санаачилгын грантнуудай тусаламжаар Буряад ФМ радио, ВАРК хоёр  хамтаран бүтээбэ.

ОСЕТИНГУУДЫ
ПИРОГ

Чигчи. Салам! Байрай! Дае бон хорз, эрхим хүндэтэ радио-чагнагчад! Байрай, хүвүүд-хүүхэд! Дае бон хорз, хүндэтэ Гүүглэй багша!
Гууглэй. Дае бон хорз, миний бэрхэ шави Чигчи! Дае райсом хорз, хүндэтэ радио-сонсогчод! Миний заахан шави Чигчи таниигаа, хүндэт радио-чагнагчадаа осетин хэлээр мэндэчилвэ гээч! Мэндэ-э – САЛАМ! БАЙРАЙ – САЙН БАЙНУУ! ДАЕ БОН ХОРЗ – ҮДЭРЫ  МЭНДЭ! ДАЕ РАЙСОМ ХОРЗ – ҮГЛӨӨНЫ МЭНДЭ!
Чигчи. КУЫД ДА, хүндэтэ багша?
Гууглэй. Танай сонин, багша – гэж Чигчи надаас асууж байна. ИТАГ ХОРЖ, Чигчи!
Чигчи. Отлично, - гэж харюуцаяа, багша.
Гууглэй. ДОНЫ АРАХАН ДА ЦАРД, Чигчихэн!
Чигчи. Ээээ, юу гээбта, багша?
Гууглэй. ПУСТЬ ОБИЛЬНА БУДЕТ ВОДОЙ ТВОЯ ЖИЗНЬ – гэж юрөөгөөв чамда.
Чигчи. А, болтогой, багша!
Гууглэй. Осетингууды юрөөл-тост нэгэ минуты тост бэшэ юм. Осетин хүн осетингууды түрэ-хуримда үү али ямарч баяры юбилейдэ үдэры гурван цагта эхилэй бол, оройн юсэн цагта дүүргэдэг.
Чигчи. Ямар зовлонтой юм. Хүнүүд тэгээд  чагнажал суужайхүү? Эдеэлнэчгүй?
Гууглэй. Суужал суух. Сэмээхэнээр эдеэлж суух, но тост тогтоож байсан юрөөлчэные ни в коем случае перебивалж болохгүй. Грех!
Чигчи. Остоолы халуун эдеэ-хоолонь хүрчинэ бэз аяар тава зургаан цагта.
Гууглэй. Нэгэтэ Москва хотод Вахтанговско театрта спектакль хараж суугаа бэлэйв. Хажуудам гэнтэ харан гэсэм,  Валерий Газзаев сууж суугаа. Евгений Вахтангов гэж осетин хүн байгаа юм, театры режиссер. Москвагы театрта зуун жэлы цаана хүдэлдэг байгаа юм. Сүүлдэнь олон жэлдэ  хүдэлж байсан театрань  нэрыень өөртөө нэрлүүлж аваа юм.
Чигчи. Бурхандаа явачиснынь сүүлдэ үү?
Гууглэй. Аһаа.
Чигчи. А Валерий Газзаев гээчитнай хэн хүн байгаа юмсэн? Артист үү?
Гууглэй. Валерий Газзаев чинь – футболист, манай сборнын тренер. Газзаев надтай уулзаж хэлэв гээч,  - Гүүглэй Мэргэныч, таниига осетин ресторанда уринавд. Тэндэ юбилей болохонь, - гэвэ гээч. Тэгээд урта лимузиндэ суулгаж намайе ресторан аваачив гээч. Хажуудам суугаад намайе тохоногоороо хадхаж хэлэв гээч, - таанар, буряасууд, футбол наасч чадахагүйч бол, зато бууза амтатайгаар хиидэгтэ. Танай буряад барилдаачад айхавтар бүхэнүүд! – гэж хэлээд, гарым чангаар сэжэрж баряа бэлэй.
Чигчи. Манай бууза эдиж үзөө гээч үү?
Гууглэй. Үзөө конечно! А үшөө зүүн хажуудам Валерий Гергиев һүсууж байгаа бэлэй.
Чигчи. Тэрэтнай хэн хүн гээчив? Би танихгүй байнав!
Гууглэй. Мариинскэ оперно театры ахмад дирижер юм! Бүхы юртэнц дэлхэй Гергиевые мэдэх, кроме Чигчи оказывается! Гергиев гэж хүниие мэдэхгүй хүн бии юм байна энэ дэлхэй дээрэ.
Чигчи. Үнөө мэдэх болохом, танай буянгаар. Ямар нэгэ Маринын театры ахамад дирижер гэнэ үүт?
Гууглэй. Маринын бэшэ, Мариинскэ театры.
Чигчи. Но, Маринынскэ театрыл гэж дуулжайнав. Тыгээд Гергиев яагаав, юу гэж танда хэлээв, таные таниха байгаа юм үү?
Гууглэй. Миний сайн танил. Үшөө залуудаа Валератай хоюулаа нэгэ общагада байдаг байгаавд, нэгэ үрөөндэ. Валерам залхуу гээчинь аргагүй, унтах дуртай, лентяй, эдеэ хоол бэлэсч чадахгүй, цалан гээчинь. Бинь хара үүрээр босч гимнастика хиихэв, эдеэ хоол бэлэсхэв, номоо уншахав. Валерам хурхирч хэвтэхэ. Бинь, - Валерка, боосолч, занятидаа хожимдохомнай, - гэж сэреэхэв. Валеркам урдаасам, - Гүүглик, отстань, зайл цаашаа занятидаа, гэхэ. Би симфони зохеож хэбтэнэв! – гэж хэлээд, хүнжэл дороо булагдаж унтачих. Вот тымэ хүн байгаа юм. Залуу байгаавда даа, толкуваа гэж үгы. Үнөө харалч, хэн болчоод яванав. Бүхы дэлхэйдэ мэдээж худрук, дирижер, маэстро! Валерка бэдэ хоерч цугтаа суугаад лэ, нэгэ-нэгэ бутылка боржоми уужирэйд  дуугаа дулжишхавд!

https://web.ligaudio.ru/mp3/%D0%BE%D1%81%D0%B5%D1%82%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5%20%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B5
Чепена. Осетинская народная песня
Чигчи. Тэгээд тэрэ юбилейдээр таниие танжишоо гү? Гергиев Валерий!
Гууглэй. Таняа-таняа. Юундэ танихгүйньвдээ!  Сууж залуу насаа санаавд даа, энеэлцээвд. Валерам... Ой, Валерий Абисалович Гергиев маэстро, нада хэлэв гээч, - Гүүглэй Мэргэныч, би чинь буряад хэлээ мартаагүйв. Чим намайе общагада байхадаа буряад хэлэндэ сургаа бэлэйч. Айцэг гэж хэлэж сургаа бэлэйч. Би чинь айцэг гэж сурчоод, сүүлээрэнь хоюлаа на шалбаан наастаг бэлэйвд, хэн айөэг гэж хэлэнэв, тэрэ хүндөө шалбан. Үнөөч болтороо духам үвэстэг зандаа. Зэй, таанартаа, буряад арад зондо иимэ юрөөл-тост тогтоохым зүвшөөгөөч.  – Зүвшөөнэб, хайрата миний студенческэ друг, Валерий Абисалович, -  гэвэв. Гергиев нада, - Зай, Гүүгл Мэргэныч, болеоштоо, бү церемонилооштоо ! Абисалыч-Мабисалыч гэжээж! Миин как раньше, хэлээч, Валерка гэж хэлээч! Вообшэм, хайрата миний буряад-арад зон, тандаа би ехэ дуртайв. Хаанач яваач бол, таанараа санаж явадаг вэ, буряасууд нээрээч талантлива зон байна даа. Буряад арды дунда хэды олон гениальна дуучид, композитарнууд гараа гээчив! Галина Шойдагбаева! Дугаржаб Дашиев! Ким Базарсадаев! Лхасаран Линховоин! Ольга Аюрова! Валентина Цыдыпова! Композиторнууд Анатолий Андреев! Дандар Аюшеев! Жигмит Батуев! Найдан Дамиранов! Юрий Эрдынеев! Сергей Манжигеев! Чингис Павлов! Бау Ямпилов! Базыр Цырендашиев!
Чигчи. Гергиев манай дуучидые, композиторнуудые бултынь мэдэх байгаа юм үү?
Гууглэй. Бултынь мэдэх, бултантайнь танил байгаа юм. Тыгэж байтараа хэлжишэв, - Гүүглик, мэдэхүүч, би чинь үшөө научился печь наши осетинские пироги. Хочешь, дам свой рецепт! – гэхэдэнь, бинь, - конечно, давай! -  гэвэв.
Чигчи. Үгөө гү?
Гууглэй. Үгөө.
 Чигчи. Үгы тэгээд тэрэ рецептээрэнь үнөө хиижэ үзэел, багша!
Гууглэй. Зай, үзэхэл болоол доо. Осетин пирог от Гергиева гээчич не хухры мухры байха. Иимэ ингредиентнууд хэрэгтэй: пшеничнэ мука- гурил – 280 грамм, кефир – 100 мл, сү – 50 мл, үндэгэ – 1 штук, растительнэ тос – 1 томо халвага, цүцгүй – 1 томо халвага, хуурай дрожжи – хагад цайны халвага, сахар – хагад цайны халвага, давас – хагад цайны халвага.
Чигчи. Зай, ойлгоов. По списку үнөө остоол дээрэ бэлэсч тавихам.
Гууглэй. Начинка гэж самое главное. Начинкада фарш – 400 грамм. Сонгино – 1 штук, чеснок – 2 шүдэ, хмели-сунели – хагад цайны халвага, паприка – хагад грамм, хара перец, давас.
Чигчи. Шкафтамнай папапарика, шмели-шмели үгы байна. Тымэ жигтэй нэрэнүүдые насандаач дуулаачгүйв! Тэрэтнай юу юм? Папапарика гээчитнай? Шмели-шмели гээчитнай юу юмэ? Ногоо гү, жэмэс үү?
Гууглэй. Паприка гээчич – перец. Шмели-шмелич хмели-сунели гээч. Приправа.
Чигчи. Зай, үнөө сразу понятно болчилэй. Холдилнигоо онгойлгож харае. Олоов! Байна. Папарека байна. Шмели-шмелитнай байна.
Гууглэй. Отлично. Зай, эхилэе. Дулаан сүндэ сахараа хииж, үшөө дээрээсэнь дрожжи хииж худхаад нэгэ заа байлгахавд. Нэг заа болоод дээрэнь пүмпэгэр пышнэ малгай бии болчих.
Чигчи. О, дээшээ босч байна! Пышнэ шапочка бии болчилэй.
Гууглэй. Томо мискэндэ кефир, цүцгүй, үндэгэ, давас бултынь хуу худхаад мука руугаа хииж  гурилаа зуураж эхилэ. Зуурасан гурилаа бүмбылгэж мүнцэгэр болгож ерээд, растительнэ тосоороо түрхиж мискэрүүгээ хиижэш, дээрээсэнь арчуулаараа хааж, бөөгнэж нэгэ цаг амаруулхавд. Гуриламнай босч эхилхэ.
Чигчи. О, ниче себе, ямар туүргэн босчоо гээчив, харагтылта! Пүмпыж эхилжэйн!
Гууглэй. В три раза томо болчих. Бү гайхаарай. Зай, тыгээд, начинкаа хииж эхилэе. Фарш үхэры мах, гахайнч, хониныч болох, ямар байнав.
Чигчи. Үхэры байна. Говядины мах! Багша, үхэры махые юундэ ГОВЯДИНА гэж хэлэдэг юм? Үхэрнүүд жадина-говядинанууд юм үү?
Гууглэй. Хуучин славян хэлэндээр малнууды мах ГОВЯДО гэж нэрлэдэг байгаа юм. Тымээс үнөө ГОВЯДИНА – малы мах гэж хэлэнэвд.
Чигчи. А, тымэ үү! Би оройдооч мэдэхэгүй байгаав. Жадина-говядина гэж үгэнөөс гараа гэж санадаг байгаав. Теперь умный болоов. Мэдэдэг болоов. Больше тымэ глупа асуудал асуухаа болеов.
Гууглэй. Понятно. Зай, жадина-говядины мах фаршалаад, сонгино хэрчиж, чеснок цавчиж пресс доро нюхаж гаргаад, перец, специтэйнь фаршндаа хииж улаан гараараа фааршаа худхаж аваад...
Чигчи. Стоп! Бү яарагты, шеф! Так, специи нэмээв, фаршанда хиигээв, перец, сонгино, бултынь худхах хэрэгтэй юм байна. Все, дальше поехали, багша!
Гууглэй. Едем цаашаа. Гурилаа хоер болгож хуваагаад, хоюулынь раскатать болгож хавтайлгаад, тэг дундань начинкаа овоолжиш. Зай, энэ овоолоотой начинкатай гурилаа бууза шэнги бөөгнэж, орой дээрэнь яг бууза чимхэж байсан шэнги чимхэж аваад, скалкаараа хавтайлгаж,  айтайханаар жигдэ хэмжээгээр түгэреолж лепешка хиижэшхэвд. Тыгэж  ерээд тэг дундань нүхэ цоолоховд. Пар гарахын түлөө нүхэ хиидэг юм. Зай, тыгээд, хутагаа гартаа бариж тэрэ нүхэнөөс найман зүг тээшэнь нараны элч мэтэ хутагаараа дараж зурлаануудые татаж авахавд. 
Чигчи. Ой, хараат,  ямар гое нара шэнги түв-түгэреон пирог болжойн гээчив! Сливочно тосоор түрхижэшхэм үү?
Гууглэй. Во-во, тэгээрээ. Миний лучший помошник, поваренок высшего класса, как всегда на своем посту байна! Түрхижэш гамгүй тосоороо. Нүгөө эжэлынь басал дууряаж хиигты. Хоер лепешкоо давхацуулж тавяад, тосоороо түрхиж ерээд, духовко руугаа хииж 10-15 минут барихавд.
Чигчи. Багша, ямар гое пирог болоо гээчив. Таамнай естой мастер байнат.
Гууглэй. Пирогнай готово! Гаргая!
Чигчи. Хүндэтэ радио-чагнагчад, осетин пирогнай бэлэн болоо! Ерээт манайдаа түргэн!
Гууглэй. Хүндэтэ радио-чагнагчад, осетин арды пирогы рецепт от маэстро Гергиева таанарые угтан хүлеэж байна. Хамта цугтаа цугларч шууялцая, шалилцая, осетин дуунуудые дуулалцаж жаргая, осетин юрөөлнүүды мүрыцөөн түүрээе! Саяан уулын сарьдагнууды хайлатар зугаалж сууя, үргэн ехэ нууры хататар дуугаа дуулая!
Чигчи. Осетин пирог эдие! Приятного амтатита!

Дамжуулга бэлдэгчэд:
Зохёон найруулагча –  Хүүхэлдэйн «Үльгэр» театрай уран сайханы хүтэлбэрилэгчэ Жалцанов
Эрдэни
Чигчи –– Буряад театрай зүжэгчин Ранжилова Ольга
Гүүглэй Мэргэн –– Жалцанов Эрдэни
Абяа найруулагча – Юмов Булат