КУМЫК ЯСТАНЫ ХИНКАЛИ

«Шууялцая буряасаараа» сартуул аялгаар
Олон ястаны эдиж уудаг хоол тухай “Шууялцая буряасаараа” гэсэн дамжуулга Орос Уласы Юрэнхылэгчийн соёлы санаачилгын грантнуудай тусаламжаар Буряад ФМ радио, ВАРК хоёр  хамтаран бүтээбэ.

КУМЫК ХИНКАЛИ.

Чигчи. Танг яхшы болсун, эрхим хүндэтэ радио-чагнагчад! Салам алейкум, миний нүхэд хүвүүд, хүүхэд! Танг яхшы болсун, Гүүглэй багша! Яшавугуз нечигдир?
Гууглэй. Танг яхшы болсун-болсун, миний бичихан нүхэр! Салам алейкум, хүндэтэ радио-чагнагчад! Чигчи, үшөө дахин асуужиш надаас,  - Танай ажабайдал сайн үү?  - гэж, КУМЫК хэлэндээр.
Чигчи. Яшавугуз нечигдир, Гүүглэй багша?
Гууглэй. Чигчимнай надаас кумык хэлээр, - хэрэ байнавта, багша?  - гэж асуужайн. БАРАКАЛЛА БИЛДИРЕМЕН, Чигчи! СИЗИН ГЕРЮП, ШАТ БОЛДУМ! Танайл буянгаар сайн яванав! Үнөөдэр манай дамжуулга КУМЫК арды занчалта хоол тухай зугаа гэж ойлговов! Тымэ бэз? Таажишлэй гүүв сходу а, Чигчи дүү хүвүүн?
Чигчи. Гүүглэй багша, таанар нээрээ Шерлок Холмс байнат, бүхы юумэ наперед таажшоод, наперед хуу мэдэжишоод явадагта.
Гууглэй. Бинь Шерлок Холмс болосов, чим доктор Ватсон болоорой!
Чигчи. Үгы дэ, багша, битнай доктор Ватсондо ороходо дэн залуугаар харагданав. Пусть лучше битнай Чигчигээрээ үлэсэв, багша.
Гууглэй. Зай, тыгэ-тыгэ, Чигчи, Чигчигээрээ үле.
Чигчи. МЕН СИЗГЕ БЕК РАЗИМЕН, багша!
Гууглэй. Болоо-болоо, хүвүүшка, не стоит благодарности! Зай, Чигчихэн, КУМЫК ХИНКАЛИ хииж үзэхэмнэй гү?
Чигчи. КУМЫК ХИНКАЛИ үү!!!! Ураа! Үзэе! Хинкали гээчимнай бууза бэлэ үү? Тымэ үү?
Гууглэй. Почти! Но не совсес. Үнөө хиижэ үзээд харахавд, юу хииснээ, юүгээрээ  илгаатайгынь, зай гү, Чигчи!
Чигчи. Ой, ямар гое гээчив, хинкали үнөө хиихэвд! Прямо терпеним салажайн! Холдилнигаасаа фаршаа түргэн гаргаж бэлэсэхэм. Очоов, гүйгөөв, харайгаав! 
Гууглэй. Байз, Чигчи! Чи бэдэ хоер буряад бууза бэшэ, кумык хинкали хиихэ гэж түхеэрчэйнэвдэ. Түрүүчээр чагна авгайгаа. Кумык хинкалиин ингредиентуд нэгэ бага ондоошог байжа магад. Чагна, юу хэрэгтэйв.
Чигчи. Слушаюсь, мастер! Юу хэрэгтэйв? Фарш хэрэгтэй гэж сразу ойлгоов. 
Гууглэй. Чагнаж ава даа, КУРДАШ Чигчи!  
Чигчи. Юу гэж нэрлэжишвэт, намайгаа, багша?
Гууглэй. КУРДАШ Чигчи – миний сайн нүхэр Чигчи гэж хэлээв! Курдаш Чигчи! Друг Чигчи.
Чигчи. БАГША гэж үгэ кумык хэлэндээр юу гэж хэлэхэв?
Гууглэй. ОХУТУВЧУ.
Чигчи. ОХУТУВЧУ?! Зай, хүндэт Гүүглэй ОХУТУВЧУ, танайнгаа үгэ дуулаав. Чагнаж суунав багшыгаа.
Гууглэй. Кхм-кхм. Кумык хинкали хиинэвдэ. Ингредиент ямар хэрэгтэйв гэхэдэ – нэгэ томохон тахяа.
Чигчи. А фарш?
Гууглэй. Тахяа гэнэв. Томо. Зантагар. Мундуу тахяа, вообщем, хэрэгтэй болох. Тыгээд үшөө чеснок 2 штук, 1 кг высший сортын мука-гурил, цүцгүй, 2 штук үндэгэ.
Чигчи. А фарш? Фарш хаанав? Сүүлээрэнь үү?
Гууглэй. Фаршын орондо мундуу томо тахяа.
Чигчи. Тахяа?!!!! Фаршын орондо гэж үү?! Тахяа гэж үү!!! Кумыкууд фарш гэж юумэ мэдэхэгүй юм үү вовшээ?
Гууглэй. Юундэ мэдэхэгүйнь вэ дээ, мэдэхэ конечно. Но энэч миин хинкали бэшэ, кумык хинкали гээч!
Чигчи. Кумык хинкали! Ямар сонин хинкали гээчив! Тогда энэтнай хинкали бэшэ, а тахяанкали!
Гууглэй. Тыгээвол юуч бү хиигые дээ! Радио-чагнагчад, та бэдэнээ хүлисч хайрлагты, недоразумени болчоо. Чигчи бэдэ хоер бэе бэеэ ойлголцож чадавагүйвд. Иигээд лэ манай радио-дамжуулгамнай дуусав, уулзатараа баяртай! 
Чигчи. Үгы, байгаат, багша! Радио-чагнагчад, дамжуулгамнай үргэлжэлгөө дуусаагүй! Гүүглэй багша бэдэ хоер бэе бэеэ ойлголцоовд! Манай эфиртэ буцагты, дамжуулгымнай чагнагты. Кумык хинкали занчалта хоол бэлэсч эхилвэвд! Фаршын орондо мундуу томо тахяа ородог юм байна. Хэнч мэдээгүй. Тыгээд лэ тахяанынгаа томы томо тушка холдилнигаас арайч гэж гаргажишлэйв, остоол дээрээ тавжишлэйв. Манай шеф-мастер Гүүглэй багша остоолы хажууда хурца томо заазуураа бариж тахяагаа бэлэсч оров.
Гууглэй. Тахяагаа угаагаад, доторынь гаргаж аваад, томо томоор үеэрэнь задалж цавчая.
Чигчи. Хүндэтэ радио-чагнагчад, мастермнай үнөө тахяанынгаа мах заазуураараа үеэрэнь задалж цавчижэйн. Мастертэ кастрюль хэрэгтэй болжэйн. Бинь кастрюль сарвайж үгчэйнэв. Мастернай кастрюлиндаа  ус хиижэйн. Тахяанынгаа мах кстрюляруугаа хиижэйн. Плитка дээрэ тавьжишлэй. Над тээшэ ехэ строгоор зэрд гэж харажишлэй. Айдастай гээчинь!
Гууглэй. Зай үнөө тахяамнай болож байе. А вообшээ, кумык арад хаанаас бии болоов гэж таанараас асуужишые.
Чигчи. Танай асуудалда харюу үгы, багша. Таа бэдэндээ зугаалж үгэгты, багша!
Гууглэй. Зай, тымэ юмэ хадань, чагнаж авагты. Кумыкууд Дагестан нютагта урда цагас ажасуудаг байгаа юм. Ойлгоогүт?
Чигчи. Ойлгоовд, багша!
Гууглэй. Блокнотондоо бичиж авагты. Конспектировать бологты.
Чигчи. Конспектировать болжэйнов.
Гууглэй. Кумыкуд тюркүүд юм. Тюрк хэлэтэй арад юм.
Чигчи. Тюркүүд. Конспектировалаав.
Гууглэй. Дальше пишем. Кумыкуд Росси гүрэндэ 503 000 хүнүүд бии юм.
Чигчи. Хагад миллион.
Гууглэй. 503 000 гэнэв.
Чигчи. Исправить болоов на 503 000 хүн.
Гууглэй. Так, цаашань чагнагты, үхивүүд. Кумыкуды ажасуудаг нютагта Тюменское ханство, Тарковское шамхальство...
Чигчи. Нахальство?
Гууглэй. Шамхальство гэнэв. Тарковское шамхальство гэж байгаа юм, үшөө Утамышский султанат, Джидан гэж гүрэн байсан.
Чигчи. Джида...
Гууглэй. Джидаа бэшэ, Джидан гэж бага гүрэн бии байсанаа үгы болчисон. Кумыкуд  юундэ тюркүүд юмэ гэж манай судлаачид, түүхчид олон верси-санамж оруулдаг. Нэгэнь кумыкуд кыпчагуудтай хамтарж 13 зуун жэлнүүдээр энэ хада-уланууды газарруу нүүж ерээ гэж хэлэдэг. Нүгөөдэнь кумыкуд хазарнууд юм гэж хэлэдэг. Гурвадахинь кумыкуд анханаас энэ газарта байдаг байсан арад юм гэж хэлэдэг.
Чигчи. А кумыкуд өөрын верситэй юм үү, хэд гээчививд гэж?
Гууглэй. Кумыкуд чинь, бэдэн Кавказ нютагта эртэ урда цагаас байдаг байгаавд гэдэг. Бэдэн Кавказы хада ууланууды үринэр гээчивд гэж хэлэдэг юм. Зай, тахяамнай буцалжал байна. Гурилаа зуурая. Гурилаа шэгшүүрдэж, дээрээсэнь давас цацаад, адхаж цацасан гурилынгаа дундань хонхорлож, доторонь хоер үндэгэнүүдээ, нэгэ стакан ус адхаж, гараараа зуураж аваад, хавтайлгаж раскатать болгоод, дүрвэлжин-квадратикуудаар  зүсэж отолхоч.
Чигчи. Квадратикуудаар.
Гууглэй. Чанагдасан тахяагаа таваг дээр гаргаж аваад, хагад шүлынь нэгэ тавагта хииж аваад, (энэ үлисэн хагад шүлэмнай сүүлээрнь хэрэгтэй болох), кастрюлиндаа дүрвэлжин талхануудаа хиижэшхэч. Болоторонь чанахач.
Чигчи. До готовности варить квадратики.
Гууглэй. Правильно, до готовности. Анвар Абдулгамидович Аджиев гэж ехэ бэрхэ, уран бичээч, ирагуу найрагч кумык хүн байгаа юм. 1914 ондо түрсэн. Хасавюртовско аймагта, Дагестан АССР-тэ. 1934 ондо шүлэгүүдынгэй “Обновление”- “Янгырыв”гэжэнэрэтэй түрүүчиин сборник-цогцолбори гаргасан юм. Агуу Ехэ дайн тухай шүлэгүүдые зохеосон. Дэлхэйн олон уран зохеолчинууды номуудые, зохеолнуудые кумык хэлэндээр орчуулсан юм. 
Чигчи. Бэдэн залуу үетэн иимэ хүнүүды нэрэнүүдые мэдэхэгүй байнавд. Гүүглэй багша таа бэдэндээ ходо зугаалж байгты.
Гууглэй. Зай, хүндэтэ радио-чагнагчад, танай          анхаралда кумык сайхан дуу! Чагнаж авагты! Гое дуу!
https://my.mail.ru/music/search/%D0%BA%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5%20%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B5%20%D0%BF%D0%B5%D1%81%D0%BD%D0%B8
Кумыкская народная песня «Чыгъып чыгъып», исполняет Екатерина Минсафина.
Чигчи. Гое дуу байна. Аялгуу сайхан дуунуудтай, зэдэлэйтэ ирагуу хэлэтэй кумыкуд юм байна.
Гууглэй. Музыкальна паузмнай дүүрчив. Зай, хинкаляа хииж дүүргэе дээ, нүхэд. Чеснокоо дараж, жижихэнээр хэрчиж, нэгэ аяганда цүцгүйгээ хиигээд, чеснокоо хувааж, хагадынь цүцгүйдээ, нүгөө хагадыень шүлэруугээ хииж болоно. Тахяагаа таваг дээрээ гаргаж, остоолоо бэлэсчээе. Аяганда байсан чесноктой цүцгүй соус болоно. Таваг дээр гаргасан мундуу томо тахяамнай ХИНКАЛИ гээч.
Чигчи. Энэ чанагдасан ехэ тахяаны мах ХИНКАЛИ ГЭЖ үү?!
Гууглэй. КУМЫК ХИНКАЛИ гээч энэл дээ, Чигчи! Хүндэтэ радио-чагнагчад, манайда ерэж кумык хинкаляас ама хүрэгты! Остоол тоорин сууж сониноо зугаалалцэе, шууялцая, найрлая! Приятного амтатита!
Чигчи. Зай, конспектировать  дүүргээв. Хүндэтэ нүхэд, манай мастер Гүүглэй кумык хинкали хииж бэдэнэй баярлуулва гээч! Ерэгты манайда! Шалилцая, шууялцая! Уулзатараа!

Дамжуулга бэлдэгчэд:
Зохёон найруулагча –  Хүүхэлдэйн «Үльгэр» театрай уран сайханы хүтэлбэрилэгчэ Жалцанов
Эрдэни
Чигчи –– Буряад театрай зүжэгчин Ранжилова Ольга
Гүүглэй Мэргэн –– Жалцанов Эрдэни
Абяа найруулагча – Юмов Булат