ХАЛЬМАГ ЯСТАНЫ ЦАЙ

«Шууялцая буряасаараа» сартуул аялгаар
Олон ястаны эдиж уудаг хоол тухай “Шууялцая буряасаараа” гэсэн дамжуулга Орос Уласы Юрэнхылэгчийн соёлы санаачилгын грантнуудай тусаламжаар Буряад ФМ радио, ВАРК хоёр  хамтаран бүтээбэ.

ХАЛЬМАГУУД.
Чигчи. Мендвт, эрхим хүндэтэ манай буряад-монгол эрэчүүл! Мендвт, эрхим хүндэтэ сайхан буряад-монгол эжынэр, эмгээнэр, ибиинэр, тээбиинэр, хүгшэн эжынэр, эгэчнэр, басагад! Менд, миний найзанар, нүхэдүүд! Мендвт, хүндэтэ Гүүглэй багша! 
Гууглэй. Мендвт хүндэтэ радио-чагнагчад! Менд, миний бичихан дүү Чигчи! Менд беенэ та!
Чигчи. Менд-менд!
Гууглэй. Зай, хүндэтэ радио-чагнагчад, үнөө таанартаа нэгэ шүлэг уншаад үгэсэв. Таанар тааж үзээрэгты, ямар хэлэндээр уншасны!
Ээж – аавиннь келн
Эврян чееждм ирня
Сяяхн эрвякар нисня
Солнг тенгрт татна.

Халун цяяhин уурас, 
Хорта уудьвр хоогдня.
Ашсн одр йорягдня,
Амулнг жирһл делгрня.

Хяяртя хальмгин нерян,
Хамтхасар бичя хуврултн!
Ээж-аавин келн,
Эрлгяс тадниг харсх.
Чигчи. Би хэлэхэм үү! Багша, би таагаав! Би хэлэхэм!
Гууглэй. Чигчи, чи өөрөөн хүнээс урда мэдэж байгаад, илюу юмэ бүү дуугара! Радио-чагнагчадтаа асуудал тавиж байнав! Ямар терпени үгы хүвүүн гээчивч! Зай,  хэлээч тыгээд, тэсэч ядаа вол!
Чигчи. Хальмагууд! Манай аха-дүү хальмагууд! Чичирдык хатараяа, багша!
https://web.ligaudio.ru/mp3/%D1%88%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0-%20%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0
Калмыцкий танец «Шарка-барка», (Шахова И.А.)
Гууглэй. Ойехо! Хүлэм гэжэ-э, хугарлай, тасарлай! Сунаж унаав! Үхөөв! Ямар зажигательнэ хатар гээчив, не удержался! Шарка-барка хатар дахин тавяа болотной хатарж унахав, үхэхэв! Все, бү тавигты! Зогсогты!
Чигчи. Гое хатар бэзэ! Манай эгэчиин үвгэнь хальмаг залуу. Бүхы найр нааданда энэ чичирдык хатараа тавижишдаг.
Гууглэй. Халуун чустай хальмаг, халуун хатар хатардаг. Чигчи, радио-сонсогчод, таанар ойлгоо бэзэт, бэдэн үнөөдэрынгөө дамжуулга халимаг аха-дүүнэртээ зорюулж зохеоновд гэж. Халимаг занчал, ес гурим, хэлэ, байдал, манай монгол туургатаны соел бэлэй дээ. Тасарсан мах, үсэрсэн чус, - гэж халимагууд дууладаг.
https://zvu4no.org/tracks/%D0%A2%D0%BE%D1%80%D0%BB%D0%BC%D1%83%D0%B4%20%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8
Песня - Торлмуд мини улан залата Хальмгуд Javhlan
Чигчи. Багша, халимагууд монгол туургатан болоно. Тыгээд, яаж аяар тышээ, Волга мүрэн рүү явачоо юм?
Гууглэй. Чагнагты, манай халимагууд ойрад монголчууд юм. Үнөө Росси гүрэндэ халимагууд тымэч олон бэшэ юм, юрэдөө 183 000 хүн. Торгууд, дүрвэд, хошуут, хойто, олеод, бузаав гэж бултодоо халимагууд гээч.
Чигчи. Халимагууд үшөө Хитад орондо, Монголдо байдаг гэж манай хальмаг хүрьгэн нада зугаалж үгөөсэн.
Гууглэй. Зүв зугаалаа байна, Монголдоч байха, Хитад орондоч бии юм. Америкадач олон хальмагууд дайны үед тышээ зөөжэ явачисан юм. Францида 1 мянган хальмагууд байдаг, Европодо олон хальмагууд бии юм. Монголы хальмагууд бол хальмаг гэж нэрэтэй бэшэ, дүрвэд, торгууд, хойто гэж байдаг. Хитады Синьзян-Уйгур автономито тойрогто торгууд, дүрвэд, хошуут, хойто гэж ойрад монголчууд байх.
Чигчи. Хальмагууды занчалта хоол буряад занчалта хоолоос ондооч бэшэл дээ, тымэ бэз?
Гууглэй. Үнөө хараад үзэе. Манай радио-чагнагчад Хальмаг Уласруу яваж үзэсэн байха, олон нүхэдтэй, харьцаа-холвоотойч байж магад. Хальмагууды эгээ мэдээж хоол ямар вэ, Чигчи?
Чигчи. Берг!
Гууглэй. Үшөө ямар биив?
Чигчи. Бууз!
Гууглэй. Зай, Чигчи, тоолое хоюулан.
Чигчи. Шүлтэй мах үү? Бүхлеор үү?
Гууглэй. Ага, тымэ. Дотур.
Чигчи. Дотур гээчимнай дотор гээч үү дээ?
Гууглэй. Дотортой шүлэ манайхяар. Хурен махн гуертяган.
Чигчи. Гуертяган гэж үгэ ойлгоногүйв.
Гууглэй. Гурилтай хүрин мах гэж цуйван болоно. Второе блюдо.
Чигчи. А, ойлгоов, эдиж үзээсэмбэ.
Гууглэй. Шарнс элькн семджин.
Чигчи. Шарагдасан эльгэ гэж ойлголойв, сэмжэндэ ореолгоотой гү?
Гууглэй. Тымэ, Чигчи. Зай, берг гэж хоол байха.
Чигчи. Берг гэж манайхяар бүриж хиисэн пельмень. Манай хүрьгэн хиидэг. Ой, берг эдихэ айдастай дууртай юм. А үшөө буузада дуртай. Нэгэ суугаа бол арван таван бууз эдижишдэг.
Гууглэй. Танцор что ли?
Чигчи. Тымэ, танцор!
Гууглэй. Арван таван бууз хаанань багтадаг юм?
Чигчи. Гайхаат!
Гууглэй. Борцог, Джомба гэж дуулаасэн гүч?
Чигчи. Боорцог – жижихэн боово. Джомба гээчимнай хальмаг цай. Зүв үү?
Гууглэй. Зүв. Зай, Чигчи, манай радио-сонсогчод, таанармнай буряад шүлэ-бүхлеор чанаж чадах, мэдэх байнат. Монголы цуйван гэж мэдэх байнат. Монгол оронруу буряадууд бэдэн олон дахиж яваавд, гуанз, цайны газар, хоолны газар, ресторан гэхэ мэтэ эдеэ-хоолнууды газарнуудаар нилээн явсан байхат, мэдэнэт, элдив эдеэнээс ама хүрэсэн, эдиж үзэсэн байнат. Так что таанарые гайхулха аргам үгы. Лучше, джомба, хальмаг цай яаж шанадагыень, зохеодогынь таанартаа дуулгаж, харуулжа үгэхэм.
Чигчи. Хальмаг цай буряад-монгол цайнаас юугээрээ ондоо юм гэхэд? Тэрэл ногоон сүүтэй цай гэж санжайнуут?
Гууглэй. Хе-хе-хе! Зай, Чигчи, нада плиточнэ ногоон гү али хара цай гаргажиш.
Чигчи. Холдилнигтам ямарч цай байха. Ногоон, хара, шара, цагаан, хүхэ, хүрин, яган, фиолетовоч цай байха. Үшөө ямар үнгэ в природе байдаг бэлэй?
Гууглэй. Зай, Чигчи, фантазич оройдоо дуусдаг юм щү али бесконечнэ юм үү?
Чигчи. Багша, бесконечно. Ногоон, хара цай ацараав. Баригты.
Гууглэй. 50 грамм ногоон, 50 грамм хара цай холижишые. Холигдоходоо купаж гэж нэрэтэй болодог юм.
Чигчи. Купаж так купаж. Запомнил.
Гууглэй. 1 стакан ус. 5-7 грамм давас. Тарган сү – 0,8 литр. Сливочно тос – 40 грамм. Хара перец горошком – 5-7 штук.
Чигчи. Перец?! Цайндаа перец хиихэ гэж үү?! Супер!
Гууглэй. Усанда  цайгаа хииж, буцалтарань байлгаад галаасань аваж гаргая.
Чигчи. И все гү?! Болоо гү?!
Гууглэй. Байза,Чигчи! Варка только началась! Перецээ давастайнь нюдүүртээ хяа нюдэж, сүү нэмэж усаруугаа хииж, 20 минута чанаж хальмаг дуугаа чагнаж суухавда. Цайгаа заавол урта шанагаараа дээшэнь татаж самарха хэрэгтэй.
Чигчи. Хорин минутын музыкальна пауза үү?
Гууглэй. Хальмаг дуу. Аркадий Манджиев гэж хүгжим зохеогч композитор байгаа юм. Хальмаг хэлэ гэж дуу чагная.
ХАЛЬМГ КЕЛН / Калмыцкий язык. Аркадий Манджиев
Гууглэй. Хальмагууд үнөө залуу үетэнөө түрэл хальмаг хэлэндээ сургаж, сургуулинуудта, цэцэрлигүүдтэ зааж эхилэй юм гэж дуулаасэмбэ. Хайрата манай монгол туургатаны хэлэ олон маягтай, аялгуутай, баян хэлэ бэлэй дээ. Халха, буряад, халимаг хэлэ монгол хэлэ гээч. 
Чигчи. Цаймнай буцалж, халиж байна!
Гууглэй. Зай, цайгаа галаасань аваж гаргаад, тос нэмэж хавхагаарань хааж хагад час байлгая. Эдеэшэж байе. Радио-чагнагчадаа манайдаа уринавд. Хальмаг цайнда таанарыгаа дуудаж байнавд. Зугаалж сууя, дуунуудаа дуулалцая, монгол дуунуудаа, хальмаг сайхан дуунуудаа, буряад аялгата дуунуудаа дуулалцая! Жаргая!  
Чигчи. Шууялцая, шааялцая, танилцая, энеэлцэе! Приятного амтатита!
Гууглэй. Уулзахавд! Баяртай!

Дамжуулга бэлдэгчэд:
Зохёон найруулагча –  Хүүхэлдэйн «Үльгэр» театрай уран сайханы хүтэлбэрилэгчэ Жалцанов
Эрдэни
Чигчи –– Буряад театрай зүжэгчин Ранжилова Ольга
Гүүглэй Мэргэн –– Жалцанов Эрдэни
Абяа найруулагча – Юмов Булат