МАНСИ ЯСТАНЫ САЛАМАТ

«Шууялцая буряасаараа» сартуул аялгаар
Олон ястаны эдиж уудаг хоол тухай “Шууялцая буряасаараа” гэсэн дамжуулга Орос Уласы Юрэнхылэгчийн соёлы санаачилгын грантнуудай тусаламжаар Буряад ФМ радио, ВАРК хоёр  хамтаран бүтээбэ.

МАНСИ.
САЛАМАТ
Чигчи. ПАСЯ ОЛЭН, хүндэтэ радио-чагнагчад! УЩА УЛАТЫ, миний сургуулиин нүхэд, хүвүүд-хүүхэд!ВУЩА ВЭЛАТЫ, хүндэтэ Гүүглэй багша!
Гууглэй. ПАСЯ ОЛЭН, хүндэтэ радио-чагнагчад! ВУЩА ВЭЛАТЫ, эрхим хүндэтэ миний бичиихан нүхэр Чигчи!
Чигчи. Битнай таанараа МАНСИ хэлээр мэндэчилж байнав! Багшаа, не поверите! Үнөөдэр ехэ сонин зүүдэ хараав! Таанартаа зугаалж үгэсэв! Тундра дунда би бугын упряжкада суугаад дараж явжайнав даа. Гэнтэ тэнгэри дээрэ Севернэ Сияни ялагас гэж гэрэлтэлэй дээ. Шүниин харанхы байсанаа гэнтэ саруул үдэр болчилэй дээ. Би нь даражал яванав. Хойшоо харан гэхэдэм, хойноосом арваад чоно харайж яван даа. Шүдэнүүдээ тас-тас гэж дуугаргаж, шүлэсөө гоожуулж гүйжэйн дээ. Би нь урта ХОРЕЙ модоороо бугануудаа тас шабхуурдаж үшөө хурданаар гүйлгэжишвэв. Чононууд хоер тээшээ хуваарагдаж намайе окружалжа, бэсэлжэ эхилвэ дээ.  
Гууглэй. Харгы замаа мэдэх байгаа хүн гүч?
Чигчи. Үгыб дээ. Воовшэ в первый раз энэ харгыгаар гүйлгэж яваав.
Гууглэй. Зай, цаашань юу болоов?
Чигчи. Цаашань гэхэд, скоростео почти зуун хорин километр в час гаргаж явнав даа!
Гууглэй. Ничего себе, оленьнууд тымэ хурдан гүйдэг юм гэж мэдээгүйльвэ.
Чигчи. Биитнайч тоже мэдээгүйльвэ! Зай, тэгээжэйснаа, нэгэ вожак чононь миний чаргым хүйцэж эхилжэйн дээ. Нүгөө чононь хойноосонь хяа харайж ерэв дээ, почти ноздря в ноздрю миний оленьнуудтай зэргэцэж гүйж яван даа. Үшөө нэгэ чононь олень дээрэм үсэрч нюруун дээрэнь суучилэй дээ. Потом үшөө нэгэ чононь нүгөө олень дээрэм үсэрч асаад мордочилэй дээ. Дахяад гурван чоно миний чаргандам шүдөөрөө асаад чэрэгдэж яван даа. Үшөө гурван чоно үсэрч чарган дээрэм зэргэлээд суучив даа. Вожак чононь хажуудам зэргэлээд суужайснаа, - Ну че, будем кушать или глазки строить? – энеэжэйгаад хэлжэйн дээ. Миний зэвүүм хүрөөд, түлхиж унагаажишлэйв чарганаасаа. Тэрэм дахиж хүйцэж чарган дээрэм үсэрч суучилэй. Аманаасань айдастай муухай үнэр гээчинь! Үшөө иигэж над хэлжэйн, - Чамай, Чигчи, чихэнээс чинь эхилээд эдиж эхилхэм үү!  - айдастай муухайгаар энеэж суун, золиг! Тыгэжэл харайлгаж яванавд даа нэгэ чарганда бултодоо суучоод.
Гууглэй. Чононууд чамда асаа гү?
Чигчи. Вожак чоно надруу хелойж хараад, шүдөөрөө хавирж, шүлэсөө гоожулж суун гээч. И вдруг!
Гууглэй. Яагаав?! Хазажишоо гү?!
Чигчи. Үгы! Тэнгэри дээрээс авяа лужаганатар наярва даа. ТОРУМ АШИ Манси арды тэнгэриин бурхан надруу ялагас гэтэл бэлтытэрэй хараад, - МУЙ ВЕРЛАН ПОХЭМ? – гэж, юу хиинэвч эндэ, хүвүүн, гэж асуужайн даа. Тыхэдэнь бин нь манси хэлээ голгүй марчишоод, буряадаараа харюуцавав, - хүлисч хайрлаат, бурхан ТОРУМ АШИ, битнай буряад-монгол арад түмэны ача хүвүүн Чигчи гээчив! Нютагаа буцаж яванав! Төөричөөд харгы замаа алдажишоов! Тусалаат, зүв харгыдам оруулж үгөөт! Чоно намайе бариж эдихэнь! Авараат! – гэвэв. Тыхэдэм,  - ТОРУМ АШИ бурхан иигэж наяруулж дуугарав, - Зай, хүвүүхэн, буряад-монгол нютагынгаа миний аха-дүүнэртэ, бурхадта, сахюусадта, сабдагуудтаа ТОРУМ АШИ-гаас цахилгаан халуун,  тэнгэрийн үндэр мэндэ хүргөөрэй! Эдэ чононууд чамайе үдэж байна гээч. Миний түшэмэлнүүд юм! Чамда гэмэ зэмэ хиихэгүй! Маа, бари, энэ чамда бэлэг, - гэж наяруулан дуу гаргаж, гартам энээные барюулжишва. Урдаасань, - АТТЬО! – гэж баярлалаа гэвэв. Тыхэдэм, бурхан ТОРУМ АШИ,  - Чигчи, баяртай! ЗЭВЫДЖЫД АТТЬО, - гээд тэнгэри өөдөө буцаж хайлачив даа.
Гууглэй. Аэй, даа, ямархан зүүдэн кино хараа гээчивч! Зай, тыгээд, тэрэ бэлэгээ харуулаач! Юу үгөө юм?
 Чигчи. Ямар бэлэг?! Үгыл дээ, багшаа, ямар бэлэг гэж. Зүүдэ хараав гэж таанарта зугаалжайнав. Зүүдэндэм  бэлэг баряа  юм.
Гууглэй. Ааан, зай, понятно. Чим үльгэр зохеох бэрхэ байнач.
Чигчи. Багша, ханта манси хоер арад юугээрэй илгаатай юм, али нэгэ арад юм үү?
Гууглэй. Манси арад бол үнөө цагта 12 269 хүн байдаг. Финно-угор арды бүлгэмдэ ородог. Ханты-Мансий тойрогто ажасуудаг юм. Свердловско область, Пермский Край нютагуудар ажасуудаг. МАНСИ –гэхэдэй ХҮН, ЭРЭ ХҮН гэж нэрэнь юм. Василий Кандинский, Россиин уран зураач, живописец, график, теоретик изобразительного искусства, один из основоположников абстракционизма, бүхы дэлхэйдэ мэдээж художник манси чустай байгаа юм. Нерчинскэ купец угтай, сибирийн каторжангуудаас гаралтай, хулинца хүгшэн эжынь хамниган Гантимурова хатан байгаа юм. Кандинскэ овог нэрэнь манси тайшаанууды Кондинскэ нэрэнээс юм.  
Чигчи. Ямар сонирхолтой гээчив. Эндэ, тэндээс аваж, цуглуулж успелэй юм байна. Шустрэ хүн байгаа юм байна.
Гууглэй. Котильаги Ромбандеева гэж ехэ эрдэмтэн, финно-угровед, манси хэлэны специалист, манси-ород, ород-манси хэлэны толи эмхидхэсэн, филологийн доктор, «Героический эпос манси» ном судалгаа хииж бүтээсэн Евдокия Ромбандеева гэж эхэнэр байгаа юм.

https://my.mail.ru/music/search/%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%20%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B8
Дорожка 1. Песни народов Ханты и Манси

Чигчи. Иимэ бага арды дунда иимэ эрдэмтэй хүн түрэдэг байхынь гайхалтай байна.
Гууглэй. Тымээ, Чигчи. Зай, чи бэдэ хоер манси ардын САЛАМАТ хииж үзэе.
Чигчи. УРРРА, САЛАМАТ! Миний эгээ дуратай эдеэ! Зай, ямар ингредиент бэлэсхэвив?
Гууглэй. МАНСИ САЛАМАТ! Тахяа гү нугас, ямарань байнав, гарга наашань.
Чигчи. Так, тахяамнай курица бэлэй гү!
Гууглэй. Или петух!
Чигчи. Петухмнай эрэ тахяа бэз! Нугасмнай утка бэлэй гү? Зүв үү?
Гууглэй. Нугас чинь – утка!
Чигчи. Зай, шэдитэ манай холдилниг, сим-сим, үүдэй онгойлго! О, миний үгэ дууланал! Үүдэ онгойгдочилэй. Дүүрэн продукт харагдажайн даа. Галууныч тушка байна, индюк тээ тэрээхэн углунда  суужайн. Куропатка, чибис, бибис, хайлгана. О, утка! Нугасны тушка олдов. Багша, олоов. Иимэ тушка болох үү?
Гууглэй. О, как раз! Наашань үгэ. Нугасаа угааж ерээд бүхэлеоронь чанажишха хэрэгтэй. Нэгэ стакан гурил-мука хэрэгтэй. Давас. Цүцгүй гү али сливочно тос хэрэглэхэвдэ.
Чигчи. Цүцгүй байна. Нэгэ ведро болох үү?
Гууглэй. Юу нэгэ ведро гэж? Ус уу?
Чигчи. Цүцгүй.
Гууглэй. Нэгэ аяга хэрэгтэй юм лэ дээ.
Чигчи. Зай, тогда ведроогоо цаашань хуряажишые.
Гууглэй. Нугас шувуугаа чанаж эхилэе. Давасалха хэрэгтэй. Тушкээ гаргаж ясынь махнаасань салгаж жижихэнээр хэрчиж авая. Гурилаа хүйтэн усанда  худхаж шүлэндөө хиигээд худхажишхавдаа. Тыгэж ерээд нугасныгаа мах шүлэрүүгээ хииж, үдхэртэрэнь буцалгаж, каша болоторонь худхаад, гал дээрээсээ аваж гаргаад, дээрэнь цүцгүй гү али сливочно тосоо нэмэж остоол дээрээ таваглаж тавихавда. МАНСИ САЛАМАТ бэлэн болоо!
Чигчи. Ууу, ямар сонин занчалтай саламат гээчив! Эдиж үзэхэмнай гү?
Гууглэй. Түрүүчээр остоолоо бэлэсэе. Айлчаднай бууж ерэхэнь.
Чигчи. О, айлчад опять ерэхэнь гээч үү! Опять нада бэлэг ацарха! Ура! Зай, хүндэтэ радио-чагнагчад, түргэн ерээт манайда. Бэлэгүүсээ бү мартаарагты!
Гууглэй. Приятного амтатита, хүндэтэ радио-чагнагчад! Уулзахавд!
Чигчи. Уулзая, шууялцая, зугаалая! Шамдагты! Приятного амтатита! Уулзатараа!

Дамжуулга бэлдэгчэд:
Зохёон найруулагча –  Хүүхэлдэйн «Үльгэр» театрай уран сайханы хүтэлбэрилэгчэ Жалцанов
Эрдэни
Чигчи –– Буряад театрай зүжэгчин Ранжилова Ольга
Гүүглэй Мэргэн –– Жалцанов Эрдэни
Абяа найруулагча – Юмов Булат